گروه نرم افزاری آسمان

چهار گروه و قوانین آنها



قرآن کریم در آیهي هفتاد و دوم سورهي انفال با اشاره به سه گروه مهاجران، انصار و مؤمنان غیرمهاجر و لزوم امدادرسانی به آنان
میفرماید: 72 . إِنَّ الَّذِینَ آمَنُوا وَهَاجَرُوا وَجَاهَدُوا بِأَمْوَالِهِمْ وَأَنْفُسِهِمْ فِی سَبِیلِ اللّهِ وَالَّذِینَ آوَوْا وَنَ َ ص رُوا أُولئِکَ بَعْضُ هُمْ أَوْلِیَاءُ بَعْضٍ
وَالَّذِینَ آمَنُوا وَلَمْ ص: 131 یُهَاجِرُوا مَا لَکُمْ مِن وَلَایَتِهِم مِن شَیْءٍ حَتَّی یُهَاجِرُوا وَإِنِ اسْتَنْ َ ص رُوکُمْ فِی
الدِّینِ فَعَلَیْکُمُ النَّصْر إِلَّا عَلَی قَوْمٍ بَیْنَکُمْ وَبَیْنَهُم مِیثَاقٌ وَاللّهُ بِمَا تَعْمَلُونَ بَصِیرٌ در حقیقت کسانی که ایمان آوردند و هجرت نمودند و با
اموالشان و جانهایشان در راه خدا جهاد کردند، و کسانی که پناه دادند و یاري نمودند، آنان، برخیشان یاران برخی [دیگر] اند؛ و
کسانی که ایمان آوردند و مهاجرت نکردهاند، هیچ گونه ولایت (و یاري) آنان بر عهده شما نیست؛ تا این که هجرت کنند؛ و اگر
در مورد دینِ (خود) از شما یاري طلبند، پس بر شما یاري (آنان واجب) است؛ مگر بر ضد گروهی که میان شما و میان آنان، پیمان
محکمی است؛ و خدا به آنچه انجام میدهید، بیناست. نکتهها و اشارهها: 1. این آیه نوعی از پیوندهاي اجتماعی جامعهي اسلامی را
مشخص میکند و روابط سه گروه از مسلمانان را بیان میکند که عبارتاند از: مهاجران نخستین، انصار و مؤمنانی که هنوز
اما براي انصار دو ویژگی ،« ایمان، هجرت، جهاد اقتصادي و جهاد جانی » مهاجرت نکردهاند. 2. براي گروه مهاجران چهار ویژگی
بر شمرده شده است. 3. مهاجران و انصار دو رکن اساسی جامعهي اسلامی مدینه بودند، « پناه دادن به مؤمنان مهاجر و یاريگري »
که بر اساس آیهي فوق در برابر یکدیگر متعهد و مسئول شناخته شدند. آنان به یکدیگر یاري میرساندند و از هم دیگر بینیاز
نبودند. 4. اگر کسی مسلمان شود و بدون عذر در سرزمین کفر بماند، مسلمانان نسبت به او مسئولیتی ندارند، ولی اگر دین او در
خطر بیفتد و از مسلمانان یاري بطلبد، مسلمانان موظفاند که به او کمک کنند. این استثنا نشان ص:
132 میدهد که اسلام براي حفظ دین و عقیدهي مردم بیش از هر چیز اهمیت قایل است. 5. قرآن کریم در این آیه موردي را که
در این صورت مسلمانان حق حمایت از دین مسلمانان غیرمهاجر را » : مسلمانان با بیگانگان پیمان بستهاند استثنا میکند و میگوید
این مطلب نشان میدهد که اسلام به عهد و پیمان بسیار اهمیت میدهد و عهدشکنی را به شدت ردّ میکند. آموزهها و .« هم ندارند
پیامها: 1. مهاجران و انصار حمایتگر و مدافع یکدیگرند؛ چون پیوند نوین اجتماعی دارند. 2. احترام به پیمانهاي بین المللی اسلام
با کفّار، مهمتر از حمایت از مسلمانان است. 3. مؤمنانی که در سرزمین کفر زندگی میکنند به سوي جامعهي اسلامی هجرت کنند
تا از ولایت و حمایت آن برخوردار شوند. 4. از عقیده و دین مسلمانانی که در سرزمین کفار زندگی میکنند حمایت کنید. ***
قرآن کریم در آیهي هفتاد و سوم سورهي انفال با اشاره به همبستگی کافران و هشدار در مورد پیامدهاي ترك دستورات الهی
میفرماید: 73 . وَالَّذِینَ کَفَرُوا بَعْضُ هُمْ أَوْلِیَاءُ بَعْضٍ إِلَّا تَفْعَلُوهُ تَکُن فِتْنَۀٌ فِی الْأَرْضِ وَفَسَادٌ کَبِیرٌ و کسانی که کفر ورزیدند، برخی آنان
یاوران برخی [دیگر] اند؛ اگر این (دستورات) را انجام ندهید، آشوبگري و تباهی بزرگی در زمین روي میدهد. تفسیر قرآن مهر
جلد هشتم، ص: 133 نکتهها و اشارهها: 1. آیهي فوق این هشدار را به مسلمانان میدهد که کافران حمایتگر یکدیگرند و اگر
شما ولایت مؤمنان را رعایت نکنید و از دستورات الهی پیروي نکنید، کافران بر شما طمع میکنند و گرفتار فتنه و تباهی میشوید.
در این جا هر گونه اختلاف و پراکندگی و تزلزل در مبانی عقیدتی مسلمانان بر اثر وسوسههاي دشمنان است؛ و « فتنه » 2. مقصود از
«1» . هر گونه نابسامانی و خرابی نظامهاي اجتماعی است که سبب ریخته شدن خون بیگناهان و ناامنی میشود ،« فساد » مقصود از
3. هر گاه مسلمانان پیوندهاي اجتماعی خود را رعایت نکنند و به یکدیگر امداد نرسانند، گرفتار دسیسههاي دشمن میشوند و
نقشههاي آنان در برانداختن آیین حق و عدالت کارگر میشود، که این بالاترین فتنه و فساد است. 4. برخی مفسران از این آیه
استفاده کردهاند که اگر قراردادهاي بین المللی با کافران را به خاطر حمایت از مسلمانان غیرمهاجر، رعایت نکنید، همهي کافران
آموزهها و پیامها: 1. رعایت نکردن دستورات الهی سبب فتنه و «2» . علیه شما بسیج خواهند شد و فتنهاي بزرگ پیش خواهد آمد
صفحه 41 از 116
تباهی بزرگی میشود. 2. کافران را مردمی پراکنده ندانید، آنان همبستگی دارند (و در مواقع لزوم علیه شما متحد میشوند). ***
ص: 134 قرآن کریم در آیهي هفتاد و چهارم سورهي انفال مؤمنان حقیقی و پاداش آنان را معرفی
میکند و میفرماید: 74 . وَالَّذِینَ آمَنُوا وَهَاجَرُوا وَجَاهَدُوا فِی سَبِیلِ اللّهِ وَالَّذِینَ آوَوا وَنَ َ ص رُوا أُولئِکَ هُمُ الْمُؤْمِنُونَ حَقّاً لَهُم مَغْفِرَةٌ
وَرِزْقٌ کَرِیمٌ و کسانی که ایمان آوردند و هجرت نمودند و در راه خدا جهاد کردند، و کسانی که پناه دادند و یاري نمودند، تنها
آنان مؤمنان حقیقیاند؛ براي آنان، آمرزش و روزيِ ارجمندي است. نکتهها و اشارهها: 1. در این آیه بار دیگر به مهاجران و انصار
و ویژگیهاي برجستهي آنان و پاداشهاي ارزشمندشان اشاره شده است. این مطلب ارزش این افراد و صفات آنها را از نظر اسلام
نشان میدهد. 2. هجرت و جهاد دو عامل اصیل پیروزي اسلام بر کفر بود و اگر هجرت نبود، اسلام در محیط مکه محبوس میشد.
آري؛ هجرت اسلام را از شکل منطقهاي بیرون آورد و به صورت بینالمللی درآورد و جهاد به مسلمانان رشد داد و به آنان آموخت
که در برابر دشمنانِ بیمنطق بر قدرت حق تکیه کنند. 3. در اسلام چند هجرت واقع شده است: اول، هجرت مسلمانان از مکه به
مهاجرین » حبشه که بذر اسلام را در آفریقا پاشید. دوم، هجرت پیامبر صلی الله علیه و آله و مسلمانان از مکه به مدینه که به آنان
« هجرت ثانیه » گویند. سوم، هجرت گروهی از مسلمانان پس از صلح حُ دیَبیه، از مکه به مدینه که « المهاجرون الاولُون » یا « بدر
4. هجرت هنوز هم یک قانون زنده در اسلام است و هر گاه شرایط زندگی ص: «1» . خوانده میشود
. 135 مسلمانان، مانند مسلمانان صدر اسلام در مکه، سخت شود، قانون هجرت دربارهي آنها برقرار خواهد بود. آموزهها و پیامها: 1
مؤمنان حقیقی را از ایمان، هجرت، جهاد، پناه دادن و یاري کردن مهاجران بشناسید. 2. در شرایط خاص به وظایف اسلامی خود
دربارهي هجرت و جهاد و پناه دادن و یاريگري مهاجران عمل کنید تا به آمرزش الهی و رزق شایسته برسید. *** قرآن کریم در
آیهي هفتاد و پنجم سورهي انفال با اشاره به مهاجرین جدید، به ردهبندي خویشاوندان اشاره کرده، میفرماید: 75 . وَالَّذِینَ آمَنُوا مِن
بَعْدُ وَهَاجَرُوا وَجَاهَدُوا مَعَکُمْ فَأُولئِکَ مِنکُمْ وأُولُوا الْأَرْحَامِ بَعْضُ هُمْ أَوْلَی بِبَعْضٍ فِی کِتَابِ اللّهِ إِنَّ اللّهَ بِکُلِّ شَیْءٍ عَلِیمٌ و کسانی که
بعد از [آن ایمان آورده و هجرت کرده و همراه شما جهاد نمودهاند، پس آنان از شما هستند؛ و خویشاوندان، برخی آنان، نسبت به
برخی [دیگر] در کتاب خدا، سزاوارترند. براستی که خدا به هر چیزي داناست. نکتهها و اشارهها: 1. جامعهي اسلامی، یک جامعهي
مداربسته و انحصاري نیست، بلکه درهاي آن به سوي همهي مؤمنان و مهاجران و مجاهدان آینده نیز گشوده است و همگی جزء
بود. « پیمان » و « پسرخواندگی » ،« فرزند پسر بودن » جامعهي اسلامی به شمار میآیند. 2. قانون ارث در زمان جاهلیت عرب از سه راه
جاي آن را « برادري اسلامی » ص: 136 در آغاز اسلام نیز به همین روش عمل میشد تا این که قانون
گرفت و تنها مهاجران و انصار، که با یکدیگر پیمان برادري بسته بودند، از یکدیگر ارث میبردند و بعد از مدتی ارث اسلامی به
3. این آیه به معنایی گسترده از ولایت و اولویت «1» . خویشاوندان نسبی و سببی تعمیم یافت و قانون نهایی ارث فرود آمد
خویشاوندان نسبت به یکدیگر اشاره میکند که شامل مصادیقی هم چون ارث بردن خویشاوندان از هم، اولویت افراد در احکامی
مثل غُسل دادن میّت و حتی جانشینی امام علی علیه السلام به جاي پیامبر صلی الله علیه و آله میشود؛ از این رو در برخی احادیث
آموزهها و پیامها: 1. آغوش جامعهي اسلامی «2» . در مورد امامت فرزندان امام حسین علیه السلام نیز به این آیه استدلال شده است
. به روي مؤمنان و مجاهدان و مهاجران جدید باز است. 2. مهاجران و مجاهدان جدید را از خودتان بدانید (و آنها را بپذیرید). 3
ص: 137 *** «3» .( خویشاوندان حقوقی دارند (آنها را بشناسید و حق آنها را ادا کنید
بخش